Parşömen Edebiyat'a 2022 Edebiyat Soruşturması yanıtlarımı 30 Aralık'ta öğleden sonra yollamıştım. Geç kaldığım gerekçesiyle yayımlanmadı. Bu nedenle aşağıda paylaşıyorum.
1. Yıl içinde yayımlanan ve hak ettiği ilgiyi görmediğini düşündüğünüz kitapları (telif ya da çeviri, kurmaca ya da kurgudışı), beğenme nedenlerinizden kısaca bahsederek bizimle paylaşır mısınız?
Ne olursa bir kitap hak ettiği ilgiyi görmüş sayılacak? 10 baskı yapınca mı? Ödül alınca mı? Üzerine yazılınca mı? İçeriğiyle veya biçimiyle tartışma yaratınca mı? Bence iyi bir kitap hiçbir zaman hak ettiği ilgiyi görmüş sayılmaz. Mesela Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar’ı 54 baskı yapmış. Sadece kendi çevremde, düzenli olarak kitap okuyan ama Atay okumamış birçok kişi var.
Kâğıt fiyatlarının iyice arttığı bu sene bile birçok kitap basıldı. Ne yazık ki, okuduklarım arasında etkilendiğim kitap sayısı bu sene daha az.
Mutedil Dalgalı – Ömür İklim Demir
Yaşlılık, ölüm, kayıplar, kayıplarla kaybolmak, var olmak, hatta yazmak üzerine epey dokunaklı öyküler. Aynı karakterlerin farklı öykülerde görünmesi, öykülerin meselesine ve anlamına yeni bir boyut kazandıracak şekilde kurgulanmış. Üstelik bu karakterlerin bazılarını önceki öykü kitabından da tanıyoruz. Yine şiirin eli değmiş, şarkılarla beslenmiş ve tıp, tik tak, çıt, kırt, garç, öhö, vız, çat gibi tek tek sesler üzerinden kendisini var etmiş.
Köpek – Pilar Quintana (Çev. Havva Mutlu)
Anne olmak isteyip olamamış ve bir köpeği çocuğu yerine koymuş yoksul bir kadının suçluluk, kıskançlık, eksiklik duygularıyla başa çıkmaya çalışırkenki gelgitli ruh halini akıcı bir dille işleyen, karanlık sayılabilecek bir roman. Başa çıkılması güç duygulara başa çıkılması güç doğa koşullarının eşlik ettiği kitap, insanın doğayla ve hayvanlarla ilişkisini romantize etmeden veriyor.
Süleymaniye Günlükleri – Tesadüf Özlem Demir
İletişim Yayınları’nın “Anı” dizisi dikkate değer. Diziden şimdilik sadece bu kitabı okuyabildim. ’80 darbesinden sonraki öğrenci eylemlerini aktarırken, yarattığı atmosferle kurmaca tadını eksik etmeyerek bir roman gibi etkili bir anlatım sunuyor. Karanlık bir dönemin gerilimlerini anlatmasına rağmen yer yer de gülümseterek, acıların anılardaki yükünü bir nebze olsun hafifletiyor.
Etimoloji Işığında Kelimelerin Dünyasında Gezintiler – Bülent Aksoy
Bu bir etimoloji sözlüğü değil, bir başucu kitabı. Kelimelerin tarihine bakarak, anlamları ve aralarındaki ilişkiler üzerine düşündürten bu deneme yazıları, kelimelerin sözlük anlamlarının ötesine bakmak isteyenler için. Dilin, insanı ve toplumu dönüştürücü etkisini de vurgulayan yazarın deyişiyle “hiçbir tarih kitabının yazmadığı bir başka tarih” olduğunu gösteriyor.
2. Size göre 2022 yılının önemli edebiyat ya da yayıncılık olayları nelerdi?
Olay denince aklıma, kendi alanının sınırlarını da aşarak iz bırakan olaylar geliyor. Orhan Pamuk’un Nobel Ödülü’nü alması gibi. Yazarı okumayanlar veya özellikle edebiyatla ilgilenmeyenler bile bundan haberdar. Ne var ki edebiyat, ülkemiz insanının gündeminde pek yer almıyor. Ekonomik zorluklar son senelerde tavan yaptığından da değil, kabul edelim ki önceden de edebiyat, toplumun genelinin pek umurunda değildi. Azıcık mübalağa ederek söylersem, neredeyse her okurun yazar da olduğu bu dar çevrede meselelerimizin tamamı bizim için bir olay ama büyük resimde hiçbiri bir olay değil.
Büyük resim demişken, dünyaya bakabiliriz mesela. İklim krizinin ve insan dışı hayvanlara yönelik zulmün endişe verici boyutlara ulaştığı bir zamanda, buna dikkat çeken eserlerin artması sevindirici. Ekoloji: Bir Arada Yaşamın Geleceği ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hayvan Hakları ve Himaye bu sene çıkanlardan aklıma ilk gelenler. Çeviri kurmaca eserlerde de benzer konuların yansımalarını görüyoruz. Umarım telif kurmaca eserlerde de zamanla kendisine daha sık yer bulur bu tür konular.
Hiçbir ödülün, bir edebiyat eserinin niteliğiyle ilgili belirleyici olduğuna inanmıyorum. Edebiyatın bir yarışma, rekabet alanı gibi görülmesini zaten tuhaf buluyorum. Ama beğendiğim bir yazar/kitap ödül alınca da seviniyorum, çünkü eser gündeme gelmiş oluyor. Tıpkı bu sene Emine Sevgi Özdamar, Georg Büchner Edebiyat Ödülü’nü aldığında olduğu gibi.
Ülkemizden çıkan eserlerin başka dillere çevrilmesini, böylece ülkemizdeki yazarların sesinin başka ülkelerden okurlara da ulaşabilecek olmasını heyecan verici buluyorum. Bu sene Sevgi Soysal’dan Şafak İngilizceye ve Oğuz Atay’dan Tutunamayanlar Yunancaya çevrildi.
Beni bu sene en çok etkileyen olaysa, Şeytan Ayetleri kitabı nedeniyle senelerce tehdit edilmiş ve hedef gösterilmiş Salman Rushdie’nin saldırıya uğraması. Bir gözünü kaybetmesi ve bir elini artık kullanamaması bana korkunç geliyor. Şiddetin normalleşip gündeliğin bir parçası haline geldiği ülkemizde bu da sanki biraz hızlı unutuluverdi. Olaydan birkaç ay sonra Rushdie, yeni kitabını sosyal medyadan duyurduğunda bile ses verdiğimizi hatırlamıyorum.
3. Edebiyat ortamımıza baktığınızda ne gibi sorunlar ve eksiklikler görüyorsunuz?
Deveye boynun neden eğri demişler, nerem doğru ki demiş. Bu ülkede sorunsuz bir şey var mı? Ülke neyse, edebiyat ortamı da aynısı. Biraz da bundan olacak, iktidarı eleştiren edebiyatseverlerin paylaşımlarını dudağımda buruk bir gülümsemeyle takip ediyorum. Sanki birtakım konularda iktidardan büyük bir farkımız varmış gibi, sanki liyakat/nitelik önceliğimizmiş gibi. Biz şu küçücük ortamda bile hakkaniyetli olamıyoruz. Çoğunluk kendi küçük iktidarının peşinde.
Eskiden nitelikli okur yok derdim ama artık okur bile yok. Bunun tek nedeni, ekonomik zorlukların artması ve alım gücünün azalması değil tabii. Artık TikTok çağındayız. İmaj ve görsellik ilgi çekerken, kitaplar ve okumak çekmiyor. Hele çağdaş yerli edebiyat söz konusu olunca. İnanın, ne geniş kitaplıklar gördüm, –çok satanlar hariç– içinde bir tane bile çağdaş yerli eser yoktu. Kendimiz yazıp kendimiz okuyoruz. Hatta kimi zaman kendimiz yazıyoruz ama okumuyoruz. Öyküsünün veya yazısının çıktığı dergiyi alıp öbür öyküleri veya yazıları okumayanların olduğunu inkâr edebilir miyiz?
Ülkemizin gündemini henüz çok işgal edemedi ama bir de yapay zekâ robotları var artık. Yakında bizim yerimize onlar yazacak – özgünlüğü belki tartışılacak bu eserlerin ama şu anki kitapların özgünlüğü de tartışmalı zaten. Tabii ileride edebiyatın halen anlam taşıdığı bir dünya kalırsa. Hatta yaşanabilecek bir dünya kalırsa. Bugüne odaklı yaşamakla ve kendimizle, küçük kişisel tatminlerimizle öyle meşgulüz ki, dünyanın geleceğini konuşmuyoruz. Oysa edebiyatın geleceği de buna bağlı değil mi? Yapay zekâ söz konusu olunca da bizi ilgilendiren tek şey, yazar olarak verdiğimiz pozlarda güzel görünmemize filtrelerin sağladığı katkı gibi duruyor.
Son olarak, şunu da soralım: Kendimizi, eleştirdiğimiz şeylerden azade mi tutuyoruz? Eserleri magazinel yanından bağımsız salt edebiyat metni olarak ele alan yok diyen ile eserleri o şekilde ele alanları görmezden gelen aynı kişi. Ödül mekanizmasını eleştiren ile kendi dostunu her durumda kayıran aynı kişi. Eleştiri yok diyen ile en ufak olumsuz yorumda bile saldırganlaşan aynı kişi. Çetecilikten şikâyet eden ile buna çözüm olarak kendi çetesini kuran aynı kişi. Nâzım Hikmet’in dediği gibi “kabahatin çoğu senin canım kardeşim.”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder